بتن خود تراکم چیست؟
بتن خود متراکم یا خود تراکم (Self-Compacting Concrete) را می توان بتنی دانست که تحت وزن خود جریان داشته و برای تحت فشار قرار گرفتن نیازی به ویبره ندارد. این بتن در پروژه هایی استفاده می شود که استفاده از ویبراتورها برای ترکیب بتن سخت باشد. توانایی پُر کردن و عبور از میان آرماتورها و مقاومت در برابر جداسازی از خصوصیات بتن خود متراکم است. برای شناخت بیشتر این نوع بتن با ما همراه باشید.
تعریف بتن خود تراکم
بتن خود متراکم دارای سیالیت بالایی است. به لطف این خاصیت، بدون نیاز به تجهیزات لرزشی (ویبراتور)، در قالب بتنی گسترش می یابد. این بتن با وزن خود در قالب جریان پیدا می کند، در حالی که خصوصیات معمول بتن مانند دوام و مقاومت را همچنان حفظ می کند.
برخی از مخلوط های بتن خود متراکم شامل مواد افزودنی مانند فوق روان کننده و اصلاح کننده‌های ویسکوزیته برای کاهش آب انداختگی و تفکیک هستند. وقتی بتن جدا می شود، مقاومت خود را از دست می‌دهد و منجر به ایجاد مناطق لانه زنبوری در سراسر سطح خواهد شد.
با این حال، یک بتن خود متراکم که دارای طرح اختلاط مهندسی و حساب شده است، به لطف قابلیت انعطاف پذیری و پایداری به مانند یک مخلوط یکپارچگی و بدون جداشدگی در قالب جریان پیدا می‌کند. در ساختمان‌ها با عناصر سازه‌ای پیچیده که اغلب به میلگردهای تقویتی زیادی نیاز است، استفاده از بتن معمولی غیر عملی خواهد بود.
هنگام استفاده از این نوع بتن، چندین ملاحظه خاص برای دستیابی به بهترین نتیجه وجود دارد. اول از همه، تولید بتن خود متراکم نسبت به بتن معمولی به تجربه و دقت بیشتری نیاز دارد. همچنین، قالب مورد استفاده باید طوری طراحی شود که فشار بیشتری نسبت به بتن معمولی تحمل کند.
تاریخچه بتن خود متراکم
در اواخر دهۀ 1980، محققان ژاپنی بتن خود متراکم را برای رفع مشکلات دوام بتن، به ویژه در دیوارهای نازک و پیچیده ایجاد کردند. پیمانکاران ژاپنی برای شناسایی اصلاح کننده‌های ویسکوزیته که باعث بهبود تحکیم بتن برای کاربردهای خاص می‌شد، با متخصصان دانشگاه همکاری کردند تا دنیای بتن وارد فاز جدیدی شود.
تاریخچه این نوع بتن همچنین به منطقه اسکاندیناوی مربوط می‌شود، جایی که با وجود آماده بودن پوزولان و پودر سنگ آهک امکان تولید این بتن خود متراکم وجود داشت. این بتن اکنون در سرتاسر جهان و برای پروژه‌های خاص مورد استفاده قرار می گیرد.
مواد تشکیل دهنده بتن خود متراکم
مواد مورد استفاده برای ایجاد مخلوط بتن خود متراکم به شرح زیر هستند:
- سیمان
- سنگدانه ها (اندازه سنگدانه درشت به 20 میلی متر محدود شده است اما در صورت نیاز اندازه سنگدانه می‌تواند بین 10 تا 12 میلی‌متر باشد. سنگدانه‌های گرد یا مکعبی با درجه بندی مناسب برای بهترین عملکرد، توصیه می‌شوند. سنگدانه‌های ریز می‌توانند طبیعی و یا با درجه یکنواختی تولید شوند، معمولاً با اندازه ای کوچک تر از 0.125 میلی متر)
- آب
- مواد افزودنی معدنی
در زیر لیستی از مواد افزودنی معدنی مختلف به همراه خصوصیاتی که برای مخلوط بتن فراهم می‌کنند، آورده شده است:
- خاکستر بادی : برای بهبود پُر شدن ماتریس داخلی بتن و در نتیجه ایجاد منافذ کمتر استفاده می‌شود. این ماده نفوذ پذیری را کاهش می‌دهد و کیفیت سازه‌ها را بهبود می‌بخشد.
- سرباره کوره بلند : به بهبود خصوصیات رئولوژیکی بتن کمک می‌کند.
- بخار سیلیس : برای بهبود خصوصیات مکانیکی بتن استفاده می‌شود.
- مواد افزودنی شیمیایی : همانطور که قبلاً ذکر شد، از فوق روان کننده‌ها معمولاً در بتن خود متراکم استفاده می‌شود. از عوامل کند گیر کننده‌های بتن، برای بهبود مقاومت در برابر انجماد و ذوب سازه استفاده می‌شود. کند کننده‌ها برای کنترل زمان گیرش بتن استفاده خواهند شد.
خواص بتن خود متراکم
بتن خود متراکم به لطف وجود مواد پُرکننده معدنی و مواد افزودنی مخصوص، در برابر جداسازی مقاوم است. همانطور که قبلاً اشاره شد، این نوع بتن باید از سیالیت بالایی برخوردار باشد و بتواند قالب‌های مخصوص را تحت وزن خود بدون لرزش مکانیکی پُر کند.
همچنین باید به اندازه کافی روان باشد تا بتواند در مناطق سخت به‌راحتی جریان پیدا کند و از همه مهم‌تر، از هرگونه تفکیک (لانه زنبوری) جلوگیری کند. مواردی وجود دارند که بتن خود متراکم حتی در ارتفاع بالاتر از 5 متر بتن ریزی شده است، بدون اینکه هیچ تفکیک بین سنگدانه‌ها و خمیر سیمانی وجود داشته باشد.
بتن خود متراکم با نسبت آب به سیمان مشابه با بتن سنتی و عدم انجام ویبره، مقاومتش بالاتر از بتن معمولی خواهد بود. این مهم باعث بهبود ترکیب بین سنگدانه‌ها و خمیر سیمانی می‌شود. توجه به این نکته ضروری است که بتن خود متراکم باید سریع‌تر از بتن معمولی ریخته شود.
بتن خودمتراکم با کارآیی بالا اغلب دارای نسبت آب به سیمان کمتر از 0.4 است؛ اگر چه برای دستیابی به جریان‌های مطلوب، نسبت‌ها را اغلب می‌توان افزایش داد. دستیابی به جریان بالا از طریق استفاده آزاد از پودرهای بی‌اثر مانند سنگ آهک امکان پذیر می‌باشد. پوزولان‌ها مانند خاکستر بادی و سرباره کوره بلند (GGBF) نیز در برخی از مخلوط‌های بتن خود متراکم گنجانیده می‌شوند.
آزمایشات و مشخصات بتن خود متراکم
نیازهای بتن خود متراکم توسط خواص موجود در حالت تازه حاصل می‌شوند. سه ویژگی اصلی این بتن عبارتند از:
- قابلیت پُر کردن : این خاصیت توانایی جریان یافتن در زیر وزن خود و بدون ایجاد هرگونه لرزش به صورت عمدی است.
- توانایی عبور : این خاصیت به معنای توانایی بتن در حفظ همگنی آن بعد از عبور در قالب است.
- مقاومت در برابر تفکیک : این ویژگی مقاومت بتن در برابر عدم جداسازی در هنگام جریان یافتن در قالب است.
آزمایشات مختلفی برای تعیین خصوصیات فوق الذکر بتن خود متراکم انجام می‌شوند که به شرح زیر هستند:
- تست‌های توانایی (کیفیت پر کردن قالب)
- تست‌های عبور (کیفیت عبور از میان آرماتورها)
- آزمون مقاومت تفکیک (کیفیت جداسازی مواد تشکیل دهنده)
مزایای بتن خود متراکم
بتن خود تراکم در مقایسه با بتن معمولی دارای مزایای مختلفی به شرح زیر است :
- بتن ریزی سریع بدون نیاز به ویبره امکان پذیر است.
- قابلیت ساخت بهتر اعضای سازه‌ای (ستون، تیر، سقف، دیوار برشی و غیره) فراهم است.
- نفوذ پذیری در سازه‌های بتنی را کاهش می‌دهد
- فضاهای خالی را در مناطق بسیار تقویت شده به حداقل می‌رساند.
- مشکلات مرتبط با ویبره بتن را برطرف می‌کند.
- ساختارهایی با کیفیت بالا و با بهبود یکپارچگی سازه را ایجاد می‌کند.
- دوام، قدرت و قابلیت اطمینان بالایی دارد.
- هزینه‌های نیروی کار را کاهش می‌دهد.
- ویژگی‌های ابتکاری معماری را امکان پذیر می‌کند زیرا می‌تواند به اشکال پیچیده‌ای قالب بندی شود.
- وقتی قالب‌ها برداشته می‌شود، سطح نهایی بتن صاف و زیبا خواهد بود.
- اجازه می‌دهد تا پمپاژ بتن آسان‌تر شود.
5 دلیل استفاده از بتن خود متراکم
دلایل استفاده از این نوع بتن به شرح زیر هستند:
1- عدم نیاز به ویبره کرده
بتن خود متراکم نیاز به نیروی کار برای ویبره کرده را از بین می برد. عدم نیاز به ویبره کردن باعث می‌شود تا به نیروی کار کمتری نیاز باشد و اینگونه ایمنی کارگاه افزایش پیدا می‌کند. در این نوع بتن با کاهش نیاز کلی به تجهیزات مورد نیاز برای ویبره کردن، هزینه‌های مربوط به نگهداری نیز کاهش پیدا خواهند کرد.
2- بهبود روند بتن ریزی
جریان پذیری بتن خودمتراکم، باعث تقویت بتن ریزی بدون ایجاد فشار می‌شود. به عنوان مثال، این نوع بتن امکان پر کردن موفقیت آمیز مناطق غیرقابل بتن ریزی را فراهم می‌کند.
3- آسان‌تر کردن فرآیند پمپاژ بتن
جریان پذیری عالی باعث پمپاژ آسان‌تر از جمله پمپاژ تا ارتفاعات قابل توجهی می‌شود. تخلیه سریع‌تر کامیون میکسر سرعت ساخت و ساز را افزایش می‌دهد.
4- صرفه جویی در هزینه‌ها
هنگامی که از بتن خود متراکم استفاده می‌کنید، هر دو صرفه جویی در هزینه مستقیم و غیرمستقیم را شامل می‌شود که عبارتند از :
- کاهش زمان بتن ریزی
- عدم نیاز به تجهیزات
- عدم نیاز به نیروهای کاری
کلام آخر
بتن خود متراکم به دلیل توانایی در جریان آسان و تحکیم تحت وزن خود، عملکرد لازم را بدون تجهیزات و نیروی انسانی اضافی فرام می‌کند. یکی دیگر از مزایای استفاده از این بتن، توجه به ظاهر و معماری ساختمان است. امروزه معمولاً از معماران خواسته می‌شود تا ساختارهای بدیع و منحصر به فردی ایجاد کنند. این کار با استفاده از بتن خود
متراکم به خوبی قابل اجراست. در هر صورت، استفاده از این نوع بتن می‌تواند مزایای بسیاری برای ساختمان‌های بتنی داشته باشد.
منابع :
ثبت ديدگاه